พืช
สำหรับบทนี้เราจะสำรวจความคิดรวบยอด ดังต่อไปนี้
- พืชมีหลายชนิด แต่ละชนิดมีรูปทรงเฉพาะตัว
- พืชส่วนใหญ่สร้างเมล็ดเพื่อเติบโตเป็นพืชต้นใหม่
- เมล็ดเติบโตเป็นพืชที่มีราก ลำต้น ใบเเละดอก
- พืชส่วนใหญ่ต้องการน้ำ แสงสว่าง แร่ธาตุ ความอบอุ่น เเละอากาศ
- พืชบางชนิดเติบโตจากราก
- สิ่งมีชีวิตบางชนิดที่คล้ายพืชไม่มีเมล็ดหรือราก
- อาหารหลายชนิดที่เรากินคือเมล็ดพืช
ความคิดรวบยอด พืชมีหลายชนิดเเต่ละชนิดมีรูปทรงเฉพาะตัว
1.ส่วนต่างๆของพืชที่ต่างชนิดกันมีรูปร่างอย่างไร
เป็นการให้นักเรียนได้รู้จักสังเกตเเละบอกลักษณความเหมือนเเละความแตกต่างของใบ เปลือกของ
ลำต้น เเละดอกไม้ที่ได้จาพืชต่างชนิดกันกิจกรรมนี้จะเเบ่งเป็นกลุ่มๆโดยให้เด็กหยิบสิ่งต่างๆที่เกี่ยวกับธรรมชาติ เช่น ใบไม้ กิ่งไม้ ดอกไม้ เป็นต้นจากนั้นก็นำมาเเยกๆเเละเเบ่งใส่ถุงตามจำนวนกลุ่ม โดยครูจะมีไว้กับตัว1ถุง เมื่อครูหยิบสิ่งใดสิ่งหนึ่งขึ้นมา ให้ถามนักเรียนว่าในถุงของนักเรียนมีเบบเดียวกับครูรึเปล่าลักษณะเหมือนกันมั้ย เป็นต้น
2.พืชบางชนิดพักผ่อนในฤดูหนาวอย่างไร
เป็นการเรียนเเบบให้นักเรียนได้รู้จักสังเกตเเละบอกความเปลี่ยนแปลงของต้นไมเเละพุ่มไม้ตามฤดูกาลกิจกรรมครูจะต้องนำใบไม้มาสตาร์ฟไว้ก่อนหน้านี้เเละเเปะไว้ในกระดาน และติดชื่อของใบไม้ไว้ข้างล่างพานักเรียนออกนอกห้องเพื่อชมธรรมชาติ เเละให้นักเรียนสังเกตใบไม้ที่มีทั้งสีเขียวเเละสีน้ำตาล จากนั้นให้นักเรียนเก็บมาคนละ 1 ใบ แล้วนำกลับเข้ามาในห้องเรียนด้วย จากนั้นให้นักเรียนแยกตามชนิดเเละลักษณะของใบไม้ เลอธิบายสีที่เปลี่ยนให้นักเรียนฟัง
ความคิดรวบยอด พืชส่วนใหญ๋เมล็ดเพื่อเป็นพืชต้นใหม่
1.เรารู้อะไรเกี่ยวกับมล็ดพืชบ้าง
เป็นการเรียนรู้เพื่อให้ทราบว่าพืชส่วนใหญ่สร้างเมล็ดที่จะเมล็ดที่จะโตเป็นพืชต้นใหม่ซึ่งเป็นพันธ์เดียวกับต้นเก่ากิจกรรมให้นักเรียนดูฝักดูฝักที่มีเมล็ด แกะฝักออกดู ให้นักเรียนใช้เวลาอย่างเต็มที่ช่วยกันคิดดูว่าผลไม้เเต่ละชนิดมีเมล็ดอยู่ข้างในหรือไม่ เก็บเมล็ดแตงเเละฟักไว้ จากนั้นค่อยให้นักเรียนล้างเเละเอาออกผึ่งแดดในถาดจนแห้ง เอาเก็บไว้สำหรับถาดอาหารนก ถ้ามีข้าวโพดที่ยังสด ดึงเปลือกออกไปมัดไว้ด้านบนเเล้วแขวนทั้งฝักให้แห้ง เมื่อแห้งเเล้วให้นักเรียนแกะเมล็ดออกเก็บไว้ให้นกเเละเอาไว้ทำกิจกรรมการงอกของพืช
2.เมล็ดกระจายไปได้อย่างไร
การเรียนรู้ในเรื่องนี้เพื่อดูว่าเมล็ดของพืชชนิดต่างๆกิดขึ้นเเละกระจายไปได้อย่างไรกิจกรรม นำเมล็ดจากพืชสวนหลายๆชนิดเท่าที่หาได้ในท้องถิ่นนำมาจัดวางใส่ถาด ให้นักเรียนเขย่าเมล็ดให้หลุดออกจากฝัก ใช้เเว่นขยายส่องดูเมล็ดพืชที่มีเปลือกเป็นตุ่มหนามเเละที่มีขน เพื่อให้เห็นตะขอล็กๆตรงปลายหนาม เอาเมล็ดพชที่มีปีก กับเมล็ดเปลือกเข็งให้นักเรียนลองโยนจากที่สูงเเละเปรียบเทียบกันว่ากิดอะไรขึ้นกับเมล็ดทั้ง 2 ชนิด
ความคิดรวบยอด เมล็ดเติบโตเป็นพืชที่มีราก ลำต้น ใบเเละดอก
1.ข้างในเมล็ดมีอะไรเพื่อสังเกตเเละดูส่วนต่างๆของเมล็ดกิจกรรม
ให้นักเรียนช่วยกันแกะเมล็ดออกดูต้นอ่อน และส่องดูด้วยเเว่นขยายให้เห็นชัดๆสังกตดูเมล็ดเเต่ละซีกนั้น ถ้าเป็นมล็ดจากผลแก่จดอาจเผยออกเอง เเละมีปลายรากโผล่ออกมาให้เห็นในกรณีนีก็ไม่ต้องลอกเปลือกออก
2.เมล็ดเริ่มงอกได้อย่างไร
เพื่อสังเกตการเริ่มงอกของเมล็ดกิจกรรม สร้างโดมที่จะให้เมล็ดงอก ใช้สำลีหรือทรายกรุงตรงก้น
เเก้วนำเมล็ดถั่วใส่ลงไป จากนั้นนำแก้วอีกใบมามาครอบทับ ใช้เทปใส่เเปะรอบขอบแก้ว วางไว้อย่าให้
โดนแดด นำเมล็ดถั่วอย่างละเมล็ดใส่ไว้ในหลอดใ่ยาฉีดไว้เปรียบเทียบภายหลัง จากนั้นเริ่มจดบันทึก
การเปลี่ยนแปลงต้งเต่วนแรกที่ปลูก
เเก้วนำเมล็ดถั่วใส่ลงไป จากนั้นนำแก้วอีกใบมามาครอบทับ ใช้เทปใส่เเปะรอบขอบแก้ว วางไว้อย่าให้
โดนแดด นำเมล็ดถั่วอย่างละเมล็ดใส่ไว้ในหลอดใ่ยาฉีดไว้เปรียบเทียบภายหลัง จากนั้นเริ่มจดบันทึก
การเปลี่ยนแปลงต้งเต่วนแรกที่ปลูก
3.รากเเละลำต้นเจริญเติบโตได้อย่างไร
การเรียนรู้นี้เพื่อให้สังเกตว่ารากมีเเนวโน้มจงอกลงข้างล่างไปหาน้ำ ส่วนลำต้นมีเเนวโน้มจะงอกขึ้นข้างบนไปหาเเสงสว่างกิจกรรม สังเกตการงอกของรากเเละลำต้นว่าไปทิศทางใด เเละเป็นเช่นเดียวกันนี้ทุกเมล็ดหรือไม่ค่อยๆพลิกเมล็ดที่กำลังงอกคว่ำลง ทำให้ลำตนชี้ลง ส่วนรากชี้ขึ้น ทำเครื่องหมาย Xไว้ข้างต้นก้นแก้ว ตรววจความเปลี่ยนแปลงจากการเจริญเติบโต
ความคิดครวบยอด พืชส่วนใหญ่ต้องการน้ำ แสงสว่าง แร่ธาตุ ความอบอุ่น เเละอากาศ
1.พืชต้องการอะไรในการงอก
เพื่อให้ทราบเละจัดหาสิ่งที่ช่วยการงอกของเมล็ดเละการเจริญเติบโตของพืชกิจกรรม เอาดินใส่ในเปลือกไข่หรือกระถางจนเกือบเต็ม ฝังปลือกไข่ลงไป ฉีดน้ำให้ดินชุ่ม วางเมล็ดพืชหนึ่งเมล็ดลงบนดิน ปิดถาดด้วยฝาพลาสติกเเละพันรอบด้วยเทปกาวพอเห็นรากงอกให้เอาฝาออกเริ่มมจดบันทึกขั้นตอนของการงอกเป็นประจำทุกวัน
2.พืชนำน้ำไปใช้ได้อย่างไร
ให้สังเกตว่าพืชดูดความชื้นผ่านลำต้นได้อย่างไรกิจกรรม ให้นักเรียนคอยสังเกตดูว่าน้ำซึมเข้าอย่างไร ประมาณ 1 ชั่วโมงตรวจดูรอยจางๆ ของสีปลายใบ เป็นกิจกรรมที่ให้นักเรียนดูการเปลี่ยนแปลงของการดูดซึมน้ำของใบไม้ลำต้นเเละส่วนต่างๆ
ความคิดรวบยอด พืชบางชนิดงอกจากราก
1. เราจะทราบอะไรจากการปลูกมันฝรั่งบ้าง
สังกตการขยายพันธ์ุพืชจากราก
กิจกรรมหาคำตอบ ถามนักเรียนว่าเป็นไปได้หรือไม่ที่พืชจะงอกจากส่วนอื่นนอกจากเมล็ดฟังความคิดเห็นจากนักเรียนและช่วยจัดให้มีการทดลองสภาพการงอกในแบบต่างๆให้นักเรียนเขียนบันทึกการงอกของพืชทุกวัน หรือวาดภาพตามที่สังเกตเห็น
ความคิดรวบยอด สิ่งมีชีวิตบางชนิดที่คล้ายพืชไม่มีเมล็ดหรือราก
ให้สังเกตการเจริญเติบโตเเละพัฒนาการของสิ่งมีชีวิตที่คล้ายพืช
กิจกรรม นำขนมปัง 1 แผ่น ลงไปในขวดปากกว้าง 2ใบ ใบละครึ่งแผ่น พรหมน้ำไว้ ปิดฝาหนึ่งขวดอีกขวด
หนึ่งเปิดไว้ ทิ้งไว้เเล้วก็นำมาเปรียบเทียบกัน เพื่อดูว่าราจะขึ้นได้อย่างไรเเล้วขึ้นในที่ไหนมากกว่ากัน
ความคิดรวบยอด อาหารหลายชนิดที่เรากินคือเมล็ดพืช
เมล็ดพืชชนิดใดรับประทานได้ เพื่อให้นักเรียนประสบด้วยตนเองว่ามีเมล็ดพืชหลายชนิดที่เราใช้เป็นอาหาร
กิจกรรม ให้นักเรียนเห็นว่าเมล็ดธัญพืชกลายเป็นแป้งได้อย่างไร
การบด โดยใช้เครื่องบดไฟฟ้า บดข้าวสาลี
การอบ อบเมล็ดทานตะวันเเละเมล็ดฟักทอง
การหุง หงข้าวตามวิธี
การคั่วข้าวโพด ทำให้ข้าวโพดแตกออกมื่อโดนความร้อน
กิจกรรมบูรณาการ
กิจกรรมคณิตศาสตร์
การบันทึกข้อมูล ขณะออกไปเดินเก็บวัสดุในธรรมชาติ ให้นำถุงขนาดใหญ่ไปใส่สิ่งที่พบ จากนั้นนำมาคัดแยกชนิด จัดแบ่งเป็นกลุ่มและหัดนับจำนวน บันทึกผลไว้บนกระดาน ป้าย หรือบนแผนภูมิประสบการณ์ ถ้าเป็นเด็กเล็กให้บันทึกเป็นตัวเลขและใช้วัสดุแสดงเป็นตัวอย่าง ถ้าเป็นเด็กที่เริ่มหัดอ่านแล้วให้บันทึกเป็นตัวเลขและเขียนเป็นคำ
เช่น เราพบใบไม้ 12 ใบ ผลโอ๊ค 10 ผล เปลือกไม้ 8 ชิ้น มอส 1 ชิ้น เป็นต้น
ดนตรี
ร้องเพลงเด็กๆ ที่เกี่ยวกับพืชเหล่านี้ เช่น
1. ร้องเพลง " The Tree in the Woods "
2. ร้องเพลงจากหนังสือ The 2 Raffi Songbook : " In My Garden " ( อาจจะให้นักเรียนทำท่าทางตามเนื้อเพลง ) เป็นต้น
เพลงไทย
1. เพลง "ส้มตำ"
2. เพลง "มาร์ชผัก"
หนังสือ
เช่น
BUNTING, EVE. (1994). Flower Garden. San Diego, CA : Harcourt Brace. ภาพวาดที่มีสีสันสวยงามทำให้นิทานของเด็กเรื่องการปลูกดอกไม้กระถางให้แม่
JORDAN, HELENE. (1992). How a seed grows. New York : Harper Collins. บรรยายวิธีการปลูกถั่วที่ทำตามได้ง่ายมาก เหมาะสำหรับนักเรียนก่อนวัยเรียน
บทกลอน
เช่น
บทกลอนของ X. J. Kennedy ชื่อ "Art Class" ในหนังสือ I Thought I'd Take My Rat to School โดย Dorothy Kennedy (Ed). เล่าถึงการคาดเดาของเด็กคนหนึ่งในการวาดภาพต้นไม้
กิจกรรมศิลปะ
การทำภาพจากเศษวัสดุ เช่น หญ้าแห้ง ใบไม้ ดอกไม้อัดแห้ง เมล็ดพืชแบนๆและกิ่งไม้แห้ง ล้วนแต่เป็นวัสดุที่นำมาติดเป็นภาพได้สวยงาม
การฝนภาพ เช่น การนำใบไม้ 1 ใบ ติดด้วยเทปกาวบนโต๊ะตรงหน้า นักเรียนทุกคนเอากระดาษ 1 แผ่นที่ไม่บางนักวางข้างบนใบไม้ ให้นักเรียนใช้ดินสอเทียนฝนบนกระดาษให้เกิดเป็นภาพลายเส้นของใบไม้ส่วนที่นูนขึ้นมา เป็นต้น
กิจกรรมการเคลื่อนไหวอย่างสร้างสรรค์
กรณีตัวอย่าง เช่น ครูหมอบคุดคู้อยู่บนพื้นกับนักเรียน สมสติว่า เป็นเมล็ดืชที่ปลูกในฤดูใบไม้ผลิ จากนั้นครูและนักเรียนเคลื่อนไหวพร้อมกันตามนิทานที่ครูเป็นผู้เล่าจนจบ เป็นต้น
กิจกรรมสำรวจเงียบๆนอกห้องเรียน
เช่น ครูพานักเรียนออกไปสำรวจบริเวณที่มีวัชพืชขึ้นเป็นหย่อมๆ ใกล้โรงเรียน จากนั้นให้รายงานว่าเห็นอะไรบ้างในพื้นที่สำรวจนั้นและทำแผนภูมิสรุปการสังเกต
สร้างเสริมการเชื่อมโยงความคิดรวบยอด
การคงความคิดรวบยอดไว้
การมีต้นไม้ใส่กระถางไว้เป็นแถวบนขอบหน้าต่างห้องเรียน เป็นเครื่องประกันว่านักเรียนจะต้องดูแลเอาใจใส่พืชให้งอกงามตลอดทั้งปี กิจกรรมการดูแลพืชจะอยู่บนแผนภูมิงานประจำวันของนักเรียนในตำแหน่งที่เด่นเห็นได้ชัด
การเชื่อมโยงความคิดรวบยอด
ความสัมพันธ์กับการทำดิน การทำดินให้อุดมสมบูรณ์เป็นการแสดงให้เห็นถึงวงจรธรรมชาติในการปรับสภาพวัสดุที่มีจำนวนจำกัดของระบบนิเวศได้อย่างชัดเจน
พืชช่วยย่อยให้หินมีขนาดเล็กลง ตะไคร่น้ำ คือ พืชจำพวกเห็ด รา และ สาหร่าย ที่ขึ้นรวมกันอยู่เป็นกระจุก พวกนี้จะสร้างกรดที่ค่อยๆย่อยสลายผิวหน้าของก้อนหินได้
อากาศ ลม ช่วยพัดให้เมล็ดดอกหญ้าที่มีขนจำพวกแนดีไลออน และมิลค์วีค ปลิวไปได้ไกลโดยมีขนทำหน้าที่เหมือนร่มชูชีพ ลมช่วยพาเมล็ดที่มีปีกจากต้นมเปิลและต้รแอชหมุนคว้างลงมาจากต้นแม่ เพื่อไปงอกเป็นต้นใหม่ในที่ไกลออกไป
วัฏจักรของน้ำ / อากาศ เวลารน้ำต้นไม้ให้ใช้คำว่า การระเหย น้ำบางส่วนจะถูกรากของพืชดูดซึมขึ้นไป ส่วนที่เหลือจะระหยไป
การสนับสนุนจากครอบครัวและชุมชน
ครูอาจให้นักเรียนไปเล่าความคืบหน้าของกิจกรรมการเพาะเมล็ดของนักเรียนให้ผูปกครองฟัง ผู้ปกครองอาจช่วยเก็บสะสมเปลือกไข่ไว้ให้ถ้ามีการใช้เปลือกไข่ในโครงงานการเพาะเมล็ด คอยหาที่ปลูกที่เหมาะสม และคอยช่วยเหลือดูแลให้นักเรียนเอาใจใส่ดูแลพืชที่ได้รับมอบหมายให้ดูแล
